gipuzkoa

Mantendu bai, dena ez

Mantendu bai, dena ez

Maite Alustiza

Harridura marka bat darama barruan ertz gorriko triangeluak. Arriskua adierazten du. Gipuzkoako errepideak mantentzeaz arduratzen diren langileek seinale hori zabaldu dute aste honetan, bai errepideetako zubietan zintzilikatu dituzten pankartetan, bai egin dituzten elkarretaratzeetan. Greba mugagabea hasi zuten asteartean, eta eguerdian, Donostian bildu ziren protestarako, sirena hots etengabearekin. Ozen egin zuten eskaera: "Diputazioa, soluzioa". Errepideak mantentzen jarraitu nahi dute; ez, ordea, egungo baldintzak mantenduta.

Gipuzkoan lau dira errepideen mantentzeaz eta ustiapenaz arduratzen diren aldi baterako enpresa elkarteak, eta horietatik hiru batu dira ELAren greba deialdira: UTE Goierrialdea 2014, UTE Miramon 2014 eta UTE Urola Deba 2014. Diputazioaren menpe daude, eta hirurek 95 langile inguru barnebiltzen dituzte —sektorean 130 bat langile dira guztira—. Langile horiek ordainpekoak ez diren errepideen %75-80ren mantentze lanez arduratzen dira, N-1 errepidea barne.

Greba egiteko arrazoi nagusia bat da, Manu Tena ELAko Gipuzkoako eraikuntzako arduradunak azaldu duenez: "Adjudikazioena da benetako arazoa. Urtetik urtera merkeago egiten ari dira, eta iritsi da momentu bat non diputazioak, pribatuan eta birritan, hori onartu egin duen. Eskatzen dugu adjudikazioen politikak prezio justu batera aldatzeko, horrela enpresen eta langileen baldintzak hobe daitezen". Hala ez den bitartean, argi dute greba mugagabean jarraituko dutela.

Zerbitzu berri bat adjudikatzeko, erreferentzia moduan aurreko adjudikazioa erabiltzen dela dio Tenak, eta aurreko adjudikazio hori dagoeneko merkatuta dagoela: "Beherantz doan marra bat da. Iritsiko da momentu bat non enpresek ezingo dieten aurre egin legeak ezartzen dizkien baldintzei". Langileek eurek ere, egoerari aurre egiteko, greba egitea beste aukerarik ez zuten, Jone Irureta UTE Miramon 2014ko langile eta ELAko delegatuak dioenez: "Badirudi azken urteetan diputazioak murrizketak aplikatzeko politika bat izan duela, eta enpresa hauei ez zaie inolako tarterik gelditzen hobekuntzak egin ahal izateko. Beste irtenbiderik ez dugun momentua iritsi da".

Lan baldintzei dagokienez, Gipuzkoako eraikuntzaren hitzarmeneko baldintzak dituzte. Tenak dioenez, itunak sei urte daramatza geldirik; beraz, "langileen baldintzetan ez da inolako hobekuntzarik egon urte hauetan". Lau urtean behin sartzen dira zerbitzura aldi baterako enpresa elkarteak, eta horietara subrogatzen dira langileak. Iruretaren arabera, arazoa duela zenbait urtetatik dator: "Gure lan espezifikoa dela eta, urte askotan eraikuntza hitzarmenaren barruan egon gara, baina badaude gauza asko itun horrek hartzen ez dituenak. Nahi genuke hori erregulatzea, eta guretzako neurrira eginda egongo litzatekeen hitzarmen bat lortzea, bai alde ekonomikoan, bai bestelako arloei dagokienez". Besteak beste, soldata igoerak, plusak eta erreformaren kontrako klausulan jasotakoa betetzen dela berma dadin nahi dute.

Eragina herritarrengan

Errepideetan askotariko lanak egiten dituzte langileok: garbiketa eta mantentzea, mantentze elektrikoa, errepideko gertakarien artapena, neguko errepide planak, abisu eta gertakarien kudeaketa, tunelen zaintza... Horregatik, herritarrei "barkamena" eskatu die Tenak, grebaren ondorioz sor daitezkeen arazoengatik. "Ulergarria da herritarrak minduta egotea, baina haiek gu ulertzea nahiko genuke. Mantentze lan hauek denon zergekin ordaintzen direla esaten diegu, eta kontziente izan behar dira adjudikazioak okerrak direla".

Greba oihartzun handia izaten ari da. Lehen egunean, esaterako, deialdiak %98ko babesa jaso zuen, batik bat bulegoetako langileak lanera joan zirelako; errepideko langileek, berriz, %100ek egin zuten greba. Hala ere, ziurtatu dute gutxieneko zerbitzuak errespetatzen ari direla, eta diputazioari eta enpresei ere hala egiteko eskatu die sindikatuak: "Bestela, publikoki eskatuko dugu enpresa horiei kontratuak eteteko". Iruretak azaldu duenez, grebak gidarientzat ez dakar arriskurik, hitzartu dituzten gutxieneko zerbitzuak direla eta: "Abisuak, bideko garbiketa garrantzitsuenak eta abarrak beteko dira, baina eguneroko mantentze lanak ez ditugu egingo, larrialdiak bakarrik".

Negoziatzeko eskatu

Urritik hona hainbat bilera egin dituzte langileen ordezkariek enpresetako zuzendaritzekin, baina Tenak dioenez, ez dira bat etorri. "Ez dugu ahaztu behar enpresak direla zerbitzu honetan sartu direnak, beraiek dira sartu diren zerbitzuaren erantzule". Diputazioko ordezkariekin bildu zirenetik hilabete igaro da: "Geroztik ez dugu haien erantzunik jaso".

Arazoa "serioski" plantea dezala eskatu dio Iruretak aldundiari: "Onartu du arazoa badagoela, baina ez du oraindik soluziorik emateko pausorik eman, ez alternatibarik eman. Diputazioak pauso bat noiz emango zain gaude". Negoziatu, eta enpresa eta langileentzat baldintzak onak adostu ditzatela nahi dute. Aldundiak, ordea, joan den astean adierazi zuen hiru enpresei eta sindikatuei dagokiela negoziatzea, eta bilera horiek dakartenaren zain egongo dela. Haren egitekoa gutxieneko zerbitzuak bermatzea dela gaineratu zuen, eta hala izango dela ziurtatu.

Gorde egin dute kaskoa

Gorde egin dute kaskoa

Julene Frantzesena

Eusko Jaurlaritza osatzen ari den suhiltzaileen lege proiektua hautsak harrotzen ari den honetan, hainbat suhiltzaile boluntariori harrera egin zien Gipuzkoako Foru Aldundiak joan den astean. Urolako (Azpeitia), Goierriko (Ordizia) eta Korostiko (Legazpi) parkeetako hogei bat boluntario izan ziren omenaldian, eta egindako lana eskertu zien aldundiak. Izan ere, aurrerantzean ez da suhiltzaile boluntariorik izango parke horietan. Gipuzkoako Foru aldundia pausoak ematen ari da Suak Saihesteko eta Itzaltzeko eta Salbamendurako Foru Zerbitzua osatzeko, eta bide horretan hartu du erabakia.

Suhiltzaile kaskoak kendu dituzten dozenaka gipuzkoarretako bi dira Iñaki Etxezarreta (Matxinbenta, Beasain, 1948) eta Iñigo Iriondo (Urrestilla, Azpeitia, 1962). Biak Azpeitiko suhiltzaile parkean aritu dira urteetan lanean. Etxezarreta 1991. urtean hasi zen boluntario lanean; urte batzuetara batu zen taldera Iriondo, 1995ean. Orotara, 25 eta 21 urte egin dituzte suhiltzaile lanean, hurrenez hurren. Urte horietan guztietan, lantaldeak ez ezik, lan egiteko moduak ere bilakaera izan duela diote biek: "36 boluntario izatera iritsi ginen, eta 13 izan gara azken urteetan. Hasieran, etxeetako eta basoetako suteez eta lokaletatik ura ateratzeaz soilik arduratzen ginen, eta, gerora, istripuetara-eta bertaratu behar izaten genuen. Profesionalek egiten zituzten lanak egiten hasi ginen".

Casto Orbegozo Enbil alkate zela sortu zuen Azpeitiko Udalak suhiltzaile boluntarioen taldea, 1922an. Etxezarretak dioenez, orduan "bitarteko askorik ez", eta "ahal zen moduan" ibiltzen omen ziren. Urteek aurrera egin ahala, osatzen joan zen suhiltzaileen taldea, eta, 1983an, hitzarmena sinatu zuten udalak eta aldundiak. Akordio haren arabera, Azpeitiko suhiltzaileek Urola erdialdean lan egin beharko zuten aurrerantzean, eta udalak materiala ekarri beharko zien behar bezala lan egiteko.

Done Jakue kalean urteak igaro ostean, Azpeitiko Urola kaleko seigarren zenbakian izan zuten suhiltzaileek parkea egin bitarteko bilgunea. "1996an, berriz, istripuak eta suhiltzaile profesionalek egiten zituzten lanak egiten hasi ginen. Gainera, kamioi berriekin hasi ginen lanean, praktikak-eta egin ondoren", gogoratu du Etxezarretak. Iriondok dioenez, 2001a bitartean suhiltzaile boluntarioak soilik ziren Azpeitian. "Donostian, Zarautzen eta Irunen, adibidez, profesionalak ere baziren ordurako. Hala, 36 suhiltzaile boluntario aritu ginen urte haietan. 2001ean egin zen eskualdeko suhiltzaile parkea, Arria auzoan. Orduan hasi ginen profesionalak eta boluntarioak elkarrekin lanean".

Orotariko aldaketak

Hainbat aldaketa eragin zituen suhiltzaile parke berria egiteak; hala nola lan taldea eta lan egiteko modua aldatu ziren. "Gertaeren aurrean, berdin-berdin jokatzen genuen profesionalek eta boluntarioek, baina, boluntario aritzen ginenok beste lanbide batzuk genituenez, taldeka eta asteka antolatzen ginen. Lauzpabost boluntariok urte osoa pasatzen zuten bilagailuarekin, eta asteka txandatzen zuten besteek", azaldu du Iriondok. Azken urteetan gauzak aldatu egin direla dio Etxezarretak, eta boluntarioak "babesa" izan dira profesionalentzat: "Deia edo mezua jaso, eta denok parkera joaten ginen, baina, normalean, profesionalak lehenago iristen ziren gertaeraren tokira. Azken urteetan, profesionalen laguntzaile izan gara, eta irteera gutxi egin ditugu. Dena den, sute handi bat gertatutakoan, guri deitzen ziguten laguntzeko. Orain suhiltzaile parke asko dago inguruan, eta, Azpeitian sutea gertatzen bada, berehala hemen dira Zarauzko edo Tolosako suhiltzaileak; izan ere, oraingo errepideak ez dira lehengoak, eta garraioa eta materiala hobetu egin dira".

Espero zen erabakia

Gerta zitekeen kezka zuten, eta Imanol Lasa aldundiko bozeramaileak deitu zien erabakiaren berri emateko. "Azaldu zigun zergatia, eta harrituta gelditu ginen, baina tira. Finean, parkeak, bitartekoak, suhiltzaile profesionalak, mendikoak... arrazionalizatu egin nahi ditu aldundiak. Panorama horrekin aurkitu gara, eta gu izan gara ondorioak jasaten aurrenak", diote aldundiak boluntarioen figura desegiteko hartutako erabakiaz.

Halaber, Etxezarretak esan du ez daudela ados Azpeitiko Udalak eurekin izan duen jokabidearekin: "Ez digu kasurik egin; gutun bat soilik bidali digute. Ez dakit ahaztua zuten suhiltzaile boluntarioak bazirela herrian edo zer. Bere garaian, diputazioaren esku gelditu zen suhiltzaileen kontua, baina... Bazegoen kontu honi irteera ematea, eta prebentzioaren gaia lantzea, adibidez. Azpeitian oso gutxi landu da gaia, eta suhiltzaile boluntarioek egin zezaketen hori. Udalak gurekin elkartu eta gaiaz hitz egin behar zuen".

Kaskoa kenduta

Kaskoa kendu badute ere, harekin itzuli ziren etxera aldundiko harreratik. "Etapa bat bukatu da, baina kaskoa gurekin daramagu, lehendik zituen kolpeekin-eta. Aurrerantzean, deituz gero, kaskoa jantzi eta joan egin behar al dugu?", diote, barre artean. Urte hauetan guztietan izan dute anekdota eta pasadizorik: "Kamioi zahar-zahar batean abiatu ginen behin Beizamara, baserri bat erretzen ari zela-eta. Noizko ailegatu... Iritsi eta belarriak tapatu behar izan genituen: hori da maldizio pila. Azkar erantzun behar zaio suari, eta nahia eta ezina sartzen zaizkizu gu bezala kamioian ttirriki-ttarraka makal-makal zoazenean. Egun hura ez dut sekula ahaztuko", dio Etxezarretak.

Beste behin, Oranda aldean "estutasun ederra" pasatu zutela dio Iriondok: "Mendian sua piztu zen, eta hara joan ginen. Kamioiko ura gastatu zitzaigun, eta sua genuen goitik eta behetik. Inguratu egin gintuen, eta ezin genuen alde egin. Haizea aldatu zen halako batean, eta azkar alde egin genuen handik".

"Une gogor asko" pasatu badituzte ere, oso esperientzia aberatsa izan dela dio Iriondok: "Taldean gustura ibili naiz. Ederra da suhiltzaile izatea, baina arriskua du. Aro bat bukatu da; gure eskuetan zegoena egin dugu. Mundiala izan da esperientzia, eta berriz ere errepikatuko genuke".

[Herriz herri] Altzaga, artearen itzalpean

[Herriz herri] Altzaga, artearen itzalpean

Loinaz Agirre
Gipuzkoako herririk txikienetan hirugarrena da Altzaga, 167 biztanlerekin. Goierriren bihotzean dago, 279 metroko garaieran. Ordizian N-1 errepidea utzi, eta Aramatik gora GI-3871 errepidean joanda dago Altzaga herria. Altzagarate auzoan ...

“Irakurri izan dugu Bach izan zela bere garaiko ‘metaleroa'”

“Irakurri izan dugu Bach izan zela bere garaiko ‘metaleroa'”

Itzea Urkizu

2009an Lasarten sortu zenez geroztik, Hilotz taldeak metamorfosi txiki bat izan du: laukote batek abiarazitakoa hirukote berri batek gorpuzten du orain. Aldaketa hori, gainera, maketatik diskorako soinuan ere islatzen da; bi urteko asmo, indar eta lanaren ondoren, argitaratu berria dute Giza ankerkeria lehen lan luzea. Mikel Iarzak (baxua eta ahotsa), Etxahun Urkizuk (bateria) eta Pablo Cabasesek (gitarra) Tolosako entsegu lokala dute metal musika sortzeko aterpe, baina zentzumenak zabalik dituzte edozein generok emandako plazerak dastatzeko. Uztartze horretatik sortutakoa zuzenekoetara eramanez, datozen hilabeteotako kontzertu bakoitza aukera bat da, beren musika gainontzekoentzat ere gozamen bilakatzeko.

Giza ankerkeria-n kritika soziala egin nahi izan duzuela dirudi.

MIKEL YARZA: Bai. Hil ala bizi maketakoak gure lehen konposizioak ziren, bai hitzez, bai doinuz, eta orain gehiago hausnartu dugu munduak funtzionatzeko duen moduaz, botere harremanez, bizimoduaz... Baina badira hitz pertsonalagoak ere.

Autoekoizpenaren bidea aukeratu duzue. Nolakoa izan da prozesu hori?

ETXAHUN URKIZU: Pentsatu gabeko zerbait izan da. Estudio batean grabatzeak kostu ekonomiko handia du, eta, gainera, uste dut ez ginela gai izango disko osoa astebetean-edo grabatzeko. Lagunei esker osatu ahal izan dugu lana. Batetik, Ander Zubillagak bateria grabatu digu, eta Borja Mintegiagaren Lezoko estudioan grabatu ditugu gitarrak. Soinu ona izatea nahiko erraza izan da, lagun horiei esker.

Zuen lana ezagutaraztea, aldiz, zailagoa al da?

E. U.: Guztia guk egin beharra daukagu, hori da kontua: kontzertuak lotu, komunikabideei informazioa bidali...

Akaso, orain arte ohikoagoa izan da erreferentziazko estudioetan grabatzea. Gero eta gehiago dira, ordea, beren lanak ekoizten dituzten taldeak, ezta?

E. U.: Genero honetan, bereziki.

M.Y.: Euskal Herrian ez dago metala edo muturreko metala ekoizten duen erreferentziazko estudiorik, taldeei bultzada bat emateko.

Metala duzue ardatz, baina hainbat adar ditu metalak. Zuek zeini heltzen diozue?

M.Y.: Thrash metala abiapuntua da, eta beste hainbat gauza daude. Diskoaren zabalkundean diogu Giza ankerkeria-k death eta black metalaren ukituak dituela.

Zeintzuk dira ezaugarriak?

E. U.: Thrash metala punketik gertu dago, azkarra da, eta abeslariek oihu egiten dute, baina kantatu ere bai; bien arteko zerbait.

M.Y.: Gitarraren presentzia handia da thrashean. Death metalean, berriz, bateria konplexuagoa da, presentzia handia du.

PABLO CABASES: Egia esan, oso zaila da desberdintasunak azaltzea.

Eta black metalari dagokionez?

M.Y.: Giro bat sortzen du black metalak, sentsazio tristea.

E. U.: Bereizgarrietako bat blast beat-ak dira, batetik —bateria oso-oso azkar jotzea—; eta minor akordeak, bestetik. Hortik datorkio izena, musika ilunagoa delako.

Zuen generoa ezin da komertzialtzat hartu, baina jende asko mugitzen du, ezta?

E.U.: Egia esan, gure eskalan ez askorik. Baina, Alemaniako Wacken jaialdian, edozein kontzertu ikusten 40.000 pertsona elkar daitezke; munduko metal jaialdi garrantzitsuenetakoa da.

M.Y.: Zenbait taldek, garaiagatik-edo, indar handia hartu izan dute, baina baita generoagatik ere. Esan nahi dut Su ta Garrek, metal gogorragoa egingo balu, ez lukeela hainbeste jarraitzaile izango.

E.U.: Anestesia ere gogorra da, baina jarraitzaile asko ditu. 1980ko hamarkadan metal asko entzuten zen Euskal Herrian, eta uste dut talde askok horregatik hartu zutela indarra. Duela urte batzuk, ohikoa zen Gaztean, adibidez, Berri Txarrak, Latzen edo Su ta Gar entzutea, joeran zegoelako.

Irratiak aipatu dituzue. Metalak tarte zabalagoa beharko luke?

E.U.: Metala musika zaila da entzuteko, baita guretzat ere, sarri. Baina tarte gehiago musika genero guztiei eskainiko nieke.

M.Y.: Orain, 1980az bestelako ereduek irabazi dute, baita musika entzuteko ereduek ere. Gaur egun, singleek funtzionatzen dute, nazioartekoek eta bertakoek, eta irratiak dira horren isla.

E.U.: Ez da metalari egindako bazterketa bat, audientzia handiaren aldeko apustu bat baizik. Nik Radio 3en eredua gustukoago dut, esaterako: saio espezializatuak daude, eta hori oso aberatsa da.

Euskal Herrian, hala ere, badira zuen antzeko talde gazteak.

E.U.: Talde oso onak, gainera. Bullets of Misery gernikarrak, adibidez; zuzeneko oso ona dute, eta disko bikaina argitaratu dute.

M.Y.: Gabezia Lasarteko taldea ere bai. Nafarroan, berriz, Evil Killer-ek heavy klasikoa jorratzen du, eta Araban Childrain taldea dugu. Maila oso oneko talde asko dago. Baina metalaren komunitatean, berez txikia izanik, bada makrokontzertuetara soilik bertaratzeko joera bat, eta horrek talde on txikiak itzalean uzten ditu sarri.

Aurreiritzi asko al dago metalaren inguruan?

E.U.: Bai, noski. Ile luzea baldin badaukazu eta larruzko jakak janzten badituzu, jende gehienak ulertzen du heavya zarela. Baina, aldiz, ilehoria izanez gero eta surf marka bateko jertse bat soinean baldin baduzu, jendea harritu egiten da thrash eta death metal talde bateko kide zarela esandakoan.

M.Y.: Dena den, metal zaleen barruan ere bada logika horri jarraitzen dion jendea. Askotan, gainera, horrela pentsatzen dutenak izaten dira karratuenak pentsamoldez, eta ez dute metaletik haragoko musikarik entzuten.

Zein dira zuen erreferente musikalak?

E.U.: Black metalean, Behemoth edo Disexion aukeratuko nituzke. Testament edo Anthrax, berriz, thrashean. Eta, noski, heavy klasikoa: Iron Maiden, Judas Priest edo Black Sabbath mitikoak. Eta, guk egiten dugunaz harago, funkya edo soula entzun ohi ditut; Snarky Puppy, adibidez.

P.C.: Nik ez diot aterik ezeri ixten; gustuko baldin badut, gustuko dut. Punka entzuten hasi nintzen, baina, behin batean, Metallicaren Master of Puppets utzi zidaten, eta nire bizitza erabat aldatu zen [barreak].

M.Y.: Metalaren barruan, ia dena gustuko dut, new metala izan ezik, akaso; gustukoago dut musika organikoa, industriala baino. Eta, gure eremutik kanpo, musika klasikoa entzuten dut: Bach, Vivaldi, Mozart... Musika hori sekulakoa iruditzen zait, gorena.

Egiazki, zenbait obra klasiko ez daude metal doinuetatik hain urruti ere, ezta?

E.U.: Irakurri izan dugu Bach izan zela bere garaiko metaleroa.

M.Y.: Baina jende gehienak ez ditu erlazionatzen. Ez musikalki, eta ez sozialki; musika klasikoa entzutea klase sozial altukotzat dugu, eta metala aurkakoa da.

Diskoa entzun duen jendearen erantzunik jaso al duzue?

M.Y.: Gertuko lagunei gustatu zaie lana, eta maketatik honako aurrerapausoa nabaritu dute.

E.U.: Lortu dugun soinua nahiko ona dela azpimarratu digute batzuek, eta horrekin geratu naiz ni.

M.Y.: Diskoa laburra egin zaiela ere esan digute, baina hori seinale ontzat hartuko dugu [barreak].

Orain kontzertu errenkada duzue aurretik. Zuzenekoak dira zuen erakusleihorik onena?

M.Y.: Azkenaldian, asko hitz egin dugu horri buruz. Promozioa gure ardura denez, zuzenean jotzea da jendea gure musikara lotzeko aukerarik onena.

“Pentsioak publikoak, duinak eta parekideak izatea nahi dugu”

“Pentsioak publikoak, duinak eta parekideak izatea nahi dugu”

Aimar Maiz

Gipuzkoako pentsiodunen eta erretiratuen elkarteen plataforma lanketa bat egiten ari da alderdi politikoekin. Espainiako hauteskundeetako kanpainan eskariak eta hartu beharreko neurriak jakinarazi zizkien; Batzar Nagusietako hautetsiekin ere egon dira. Pentsio sistema publikoaren defentsa, pentsioen beheko muga 1.080 euro izatea, eta emakumeena parekatzea aldarrikatu ditu Miguel Gortarik. Euskal pentsio sistema sortzea ez du egingarri ikusten, "oraingoz".

Alderdi politikoekin harremanak hasi ditu Gipuzkoako Helduen Elkarteen Plataformak. Segitzeko asmoa baduzue?

Bai, eta gehiago orain, hauteskunde autonomikoei begira, iristear daude eta. Lagundu dezaten behartu behar dira alderdiak. Gipuzkoa da gure eremua, baina Euskadi osora berdin zabal liteke.

Nolako harrera egin dizuete?

Kanpaina garaian, oso ona. Gure pentsioen alde ari gara borrokan, baina baita aurki edo luze gabe pentsiodun izango direnengatik ere. Orain 50-60 urte bitartean eta 40-50 bitartean dituztenen kasuak dira horiek. Pentsioak antolatu beharra dago. Estatuak bermatutakoak dira, eta, zeregin hori baldin badu, baliabide ekonomiko guztiak jarri beharra dauka irauteko. Kotizazioekin bakarrik ordaindu ezin baditu, estatuaren aurrekontu orokorretara jo dezala.

Ez zarete pentsio plangintza pribatuen aldekoak.

Estatua ere lehentasunak ipintzen ari da jendeak pentsio pribatuak egin ditzan. Nola egingo du jendeak pentsio pribatua, 1.000-1.200 euro irabazten badu, seme-alabak baditu eta etxea ordaintzen ari bada? Ezin du. 2.500 eurotik gora irabazten dutenek egin dezakete. Pentsio pribatuen errentagarritasuna oso duda-mudakoa da. Kobratzera joan eta ezer gabe geratu direnak badira, zer eta diru hori bankuak hondoratu diren bonuetan inbertitu duelako. Estatuak bermatutako pentsio publikoak behar dira.

Nolako pentsioa izan behar du, duina izan dadin?

Publikoak, duinak eta parekideak izatea nahi dugu. Euskadin, muga 1.080 euroan jarri dugu, Europako Gutun Sozialak hor jarri duelako Euskadirako pobreziaren marra. Espainian, 1.000 euro da, nahiz eta azkenaldian 896 euro den pentsioen batez bestekoa. Euskadin, 1.110 euro da batez besteko pentsioa.

Euskal pentsio sistema eskatzen dute zenbait sektorek eta alderdik. Egingarria da?

Gogoa badago, baina, oraingoz, ez dut ikusten. Nahia da bat, baina ez dakit ahal den. Abenduaren 31n, Euskadin 533.000 pentsiodun zeuden. Batez bestekoa 1.110 euro da, eta 591,6 milioi euro dira horiek, hilero. Hamalau ordainketa direnez, urtean 8.282,8 milioi euro. Uste dut Eusko Jaurlaritzak badituela gauza garrantzitsuagoak egiteko, Pentsioen Kutxa hartu eta hori ordaindu baino. Baina denborarekin izan liteke. "Pentsioak hemen" esatea oso polita da, baina errealista izan behar da, eta oinak lurrean. Orain goizegi da; aurrerago, ikusiko da.

EAJk euskal gizarte segurantza sortzeko nahia adierazi du.

Bai. Duintasuna elkartea ere horren aldekoa da. Baina egin kontu hauteskunde kanpainan gaudela ia, eta bakoitzak botatzen dituen aldarriak dira, nahi duzuna eta gehiago eskainiz. Ez dut uste orain denik momentu egokiena.

Baina, estatuan, pentsioen Erreserba Funtsa ukiezina bazen ere, aldian aldiko gobernuak gordailuko dirua beste inbertsio batzuetara bideratu izan du. Nola ikusten duzu hori?

Erreserba Funtsa 2000. urtean eratu zuten. Gizarte Segurantzaren altxortegiak izaten dituen soberakinekin hornitzen da. Kotizazio asko zeudenean, diru sarrerak gastuak baino gehiago ziren, eta irabaziak funtsera joaten ziren. Garai txarrak etorriz gero, aurre egiten laguntzeko sortu zuten. Baina gobernuek, sozialistenak lehenengo, PPrenak orain, pentsio kutxa horretan eskua sartu dute. Aldian aldiko gobernuen txanpondegia izan da.

Zenbat diru atera dute Erreserba Funtsetik pentsioak ordaintzeko ez diren beste egiteko batzuetarako?

2000tik 2014ra, kotizazio gabeko pentsioetan bakarrik, 44.000 milioi euro gastatu du gobernuak. Beste horrenbeste gutxiengoen osagarrietan. Mundu guztiak sartu du hor eskua. Kutxa horrek orain 39.000 milioi dauzka, baina 120 edo 130 mila milioitan egon behar zukeen.

Hain zuzen, plataformatik egin dituzuen sei eskarietatik bat Erreserba Funtsa berriz osatzea da, atera den dirua itzultzea.

Funtsera sartu gabe geratu diren diruak osatzeko eskatu diogu gobernuari. Enplegua sustatzeko neurriak —500 euroko laguntza, tarifa laua...— funtseko diruarekin ordaindu zituzten. Estatuaren aurrekontu orokorretik ordain dezatela. Azken urteetan ere bidegabeki atera dute hortik dirua. Alegia, sortu zutenerako izan ezik, beste edozertarako erabili dute. Gaur egungo egoera larria leuntzeko soilik erabili izan balute, Erreserba Funtsa nasaiagoa izango zatekeen, eta bizi itxaropen luzeagoa izango zukeen.

Pentsioak ordaintzeko sistema arriskuan ikusten duzu?

Ni baikorra eta errealista naiz. Pentsioak ez dira agortuko. Beste gauza bat da jaitsi egingo diren. Zeren, jakina, lehen KPIaren arabera eguneratzen ziren, baina oraingo FAI eta koefiziente horiek ez dute ezertarako balio. Orduan, plataformakook nahi dugu pentsio duinak izatea, eta pobreziaren marra baino beherago dauden kopuruetakoak ez izatea. Urtero egunera ditzatela pentsioak, eta KPIaren arabera. Hau da, kalakarik ez. Horrela arnasa gehiago eta erosmen handiagoa izango dugu.

Gauza bat dira alderdien kanpainako promesak, eta beste bat benetan zer egiten den gero. Zer espero duzue zuek?

[Espainiako] Gobernua nola osatzen den, hor dago gakoa. Toledoko Ituna nola geratzen den ikusi nahi dugu. Euskadin, EAJko, EH Bilduko eta Ahal Dugu-ko arduradunekin hitz egin dugu, diputatu guztiekin. Erkidegoko hauteskundeetan ere egongo gara. Pentsioak Madrilen esku daude, baina hemengo erakundeek ere zeresan handia dute, gutxieneko duintasun bateraino osa ditzaketelako Eusko Jaurlaritzak, Eusko Legebiltzarrak, aldundiek eta batzar nagusiek. Alderdietan arreta jarrita segituko dugu.

Emakumeen pentsioak gizonenekin berdintzeko esan duzue.

Emakumeen pentsioen alde ere ari gara borrokan, baita soldatekin ere. Zeren, jatorriz mespretxagarria den soldata batek pentsio mespretxagarria ekartzen du. Emakumeek diskriminazio handiagoa dute soldatetan; gizonena baino %26 txikiagoa da. Soldata arduratsuak eta parekideak nahi ditugu.

Kendu luntx hori nire bistatik

Danel Agirre
Duela bi aste jokatu Saskibaloiko Espainiako Kopan, kreditazioa jaso, Diario Vasco-ko ezagun bat agurtzea saihesteko ez ikusiarena egin, prentsako tribunan eseri, eta pipertuta topatu nituen inguruko kazetariak. Jangela eraikin kaotikoare...

Harreratik harago

Harreratik harago

Eider Goenaga
Kalera irtengo den eguna du amets presoak; herrira itzuliko den eguna, erbestean denak. Kartzela eta erbestea atzean utzi eta etxera itzultzea, ordea, ez da bide laua. Egunerokoak dira oztopoak eta bizimodu berrira egokitzeko zailtasunak....

‘Primum non nocere’

‘Primum non nocere’

Maite Alustiza

Lehen gauza kalterik ez egitea da. Hipokratesena da Primum non nocere medikuntzako printzipioa. OEIT Osasuna eta Errausketa Ikerketa Taldeak bere egin du esana, eta hainbat ikerketa zientifiko aztertu ondoren atera du ondorioa: erraustegiak kalteak eragiten ditu osasunean. Taldeko medikuetako bi dira Jose Luis Paulin eta Koro Zabaleta, eta Hernanin izan dira aste honetan, Biteri kultur etxean. Osasuna jarri dute lehentasun: "Gure agintarien erantzukizuna da herritar guztien osasuna babestea".

2000ko urteen hasieran piztu zitzaien jakin-nahia, errausketak osasunean kalteak eragin zitzakeela entzun zutelako. Hainbat dokumentu eta argitalpen aztertu ondoren, ohartu ziren ez zela susmoa, errealitatea baizik. Hala, manifestu batean bildu zuten aurkitutako informazioa, eta Gipuzkoako 500 osasun langileren baino gehiagoren babesa jaso zuten. "Inork ez zuen zalantzan jartzen hor baieztatzen zena".

Paulinek dioenez, erraustegiaren aldekoek ere ez zituzten datuak ukatu, baina argudio nagusi bat zuten, alde agertzeko: "Esaten zuten azken belaunaldiko erraustegiekin ez zela kalterik egongo. 2002-2004 urteak ziren; geroztik, ikertzen jarraitu dugu, eta gerora egindako ikerketek diote arazoek hor jarraitzen dutela". Bat dator Zabaleta: "Hau ez da telefonoak bezala, urtarrilean bat erosi eta urrirako berriago bat dagoela. Hemen azken erraustegiak 2000. urtekoak dira".

Erraustegiaren alde esaten diren hainbat baieztapen baliatu ditu Zabaletak azalpenak emateko. Batetik bederatzira zerrendatu ditu.

Bat. "Diote birziklatu ezin dena soilik erretzen dela, produktu toxikoak ez daudela. Gezurra da: erraustegira iristen den guztia erre egiten da; gainera, bereizi gabe". Paulinek Bilboko Zabalgarbi errauste plantan ikusi ahal izan zuen bertatik bertara: "Denetik zegoen han: plastikoa, papera, jostailuak, tresna elektronikoak... Dena barrura zihoan, labera".

Bi. "Isuriak kontrolatu egiten direla diote. Teknikoki ezin da egin, ezin da 24 orduz kontrolatu tximiniatik zer ateratzen den... ez da erreala".

Hiru. Kontrolen fidagarritasuna zalantzan jarri du Zabaletak: "Kontrolak egiten dira, baina aldez aurretik abisatu egiten dute; halako egunetan eta ordutan egingo dugu ikuskatzea. Egun horretan denak primeran funtzionatzen du, eta kito".

Lau. "Esaten dute iragazkiak azken belaunaldikoak direla, eta ez dela ezer isurtzen. Iragazkiak dira, ez tapoiak. Zulotxoak dituzte; nahiz eta oso txikiak izan, beti egongo dira mikropartikulak, gutxienez. Mikropartikulak izateak ez du esan nahi ez direla osasunarentzat txarrak".

Bost. "Energia berdea lortuko dela uste dute, baina dena erretzeko, gasa erabiltzen dute. Zabalgarbin ikusi dugu energia asko ateratzea zutela helburu, baina ez dutela ezer ateratzen, gastatu egiten dutela. Tenperatura oso handia behar dute erretzeko, eta gasa erabiltzen dute".

Sei. "Diotenez, legez ezarrita dauden igorpen kopuruak errespetatzen dira, baina ez dugu ezagutzen kopuru segurua zein den. Naturak ez du irakurtzen gizakiek idazten duguna; natura natura da, eta zifrak guk jartzen ditugu".

Zazpi. Errausketarekin zabortegirik ez dela behar esatea okerra da Zabaletarentzat. Haren arabera, erraustegian ateratzen diren toxikoak norabait eraman behar dira; "berez, legez", zabortegi bereziak daude.

Zortzi. "Esaten dute Europan erre egiten dela gehien birziklatzen den tokietan. Guk dakigunez, Danimarkan gutxi birziklatzen dute, eta asko erretzen da". Kontuan hartzekoa da, OEITko medikuen ustez, Europako Parlamentuak 2012an onartutako ebazpena: zabortegi eta erraustegiak apurka desagertzea aipatzen du ebazpen horrek. Paulinen arabera, "zaila da ulertzea, Europak hori esanda, erraustegirik ez dagoen toki batean erraustegia egitea proposatzea".

Bederatzi. Beste industria batzuek ere kutsatzen dutela diotenen argudioa. "Guk ez dugu kutsatuko duen beste bat nahi; horrek ez du justifikaziorik. Beste zerbait egongo da".

Tabakoa eta efektuak

OEITko medikuek diotenez, urte asko behar dira efektuak egiaztatzeko; "ezin da hamabost egunez edo urtebetez behatu eta ondorioak atera". Tabakoarekin konparatu du Paulinek: "Erre edo ez erre, denek dakigu tabakoa txarra dela. Eta posible da guztiok ezagutzea bizitza guztian erre duen norbait, ezer gertatu ez zaiona. Baina osasun arazo bat izan duen erretzaileari, 10-15-20 urteren buruan hasi zaizkio kalteak agertzen".

Errauste planten eragina aztertzean ere beharrezkotzat jo du urte kopuru bera ikertzea, benetan kaltegarria dela egiaztatzeko. Gutxieneko pertsona kopuru bat ere behar du ikerketak, estatistikoki baliagarria izan dadin.

Aztertu dituzten ikerketen artean, Espainian 2012n egindako bat aipatu du Paulinek, "kalitate handieneko bat". Behaketa horrek hala dio: hilkortasuna, minbiziagatik, igo egin da erraustegitik bost kilometroko erradio batean dagoen biztanlerian, gizon zein emakumeetan.

Planta batetik gertu eta haren eraginetik urrun daudenen artean, honako konparaketa hau egin du: gibeleko ehun minbizia dauden tokian, 129 egongo dira; birikako ehun minbizia daudenetan, 114; eta leuzemiaren ehun kasuren tokian, 121. Erraustegiek isurtzen dituzten gasak askotarikoak dira: metal pisutsuak, dioxinak... "Hori guztia airera doa, urera, lurrera; animalietara pasatzen da, landareetara... Dioxinak munduan egon daitezkeen pozoirik garrantzitsuenetako bat dira".

Minbizia izan gabe, Paulinek ohartarazi du metal pisutsuek —bromoak, merkurioak...— patologia batzuk eragin ditzaketela, neurri ezberdinetan: "Batzuetan, diabetes bat izan daiteke. Sinplea irudi dezake diabetes batek, askotan gehiegi pentsatzen baitugu minbizian eta abarretan, baina egunerokoan gehien kezkatzen gaituzten beste gaixotasun batzuk baditugu hor. Ez dugu ahaztu behar kasu askotan inguruneko esposizioaren ondorio direla".

50 taldetik gora, igandeko martxa babesten

Erraustegiaren kontrako martxa antolatu dute iganderako, eta lurralde osoko 50 taldek baino gehiagok egin dute bat deialdiarekin.

Martxa hainbat herritatik abiatuko da, eta parte hartzaileak bidean biltzen joango dira. Denek Letabiden egingo dute bat, erraustegia eraiki nahi duten lekuan, 12:00 aldera. Handik elkarrekin joango dira Zubietara, eta ekitaldia egingo dute pilotalekuan.

Honako hauek dira irteera lekuak: Andoainen, merkatuan, 08:00etan; Zizurkilen, plazan, 08:00etan; Hernanin, Gudarien plazan, 08.30ean; Añorga Txikin, 09.30ean; Lasarte-Orian, Okendon, 10.30ean; Zubietan, plazan, 11:00etan; eta Usurbilen, frontoian, 11:00etan.