Joxemartin Apalategi Begiristain antropologoaren (Ataun, 1949 - Bilbo, 2006) lana hizpide hartuta, 2007ko otsailean Donostian egin zituzten jardunaldietan esandakoak, Joxemartin Apalategi Begiristainen oroimenez liburuan bildu ditu Eusko Ikaskuntzak.

Orain ia bost urte egindako omenaldi saioan egindako hitzaldietan, Eusko Ikaskuntzako kideek eta Apalategiren ikasle izandakoek esandakoak dira liburuan jaso dituztenak, haren lan antropologikoen eta irakaskuntza alorrean egindako lanen hausnarketa gisa. Nekazaritza eremuei buruz egindako ikerketak, hizkuntza, irakasle gisa erakutsitakoak nahiz etnografia alorrean egindako ikerketak eta ekarpenak irakur daitezke, beraz, liburuan.

Omenaldi saio haren ondoren, hainbat lagunek eta senidek egindako ekarpenak ere bildu dituzte liburua osatzeko, baita Joxemartin Apalategi Begiristainen bibliografia osoa ere. Liburuko materiala, Eusko Ikaskuntzaren webgunean (www.eusko-ikaskuntza.org) jarriko dute, eta nahi duenak bertan izango du ekarpenak irakurtzeko aukera. Paperean, ale bakar batzuk besterik ez dituzte argitaratu, besteak beste, Ataungo udaletxean, liburutegian eta Eusko Ikaskuntzako egoitzan gordetzeko.

Apalategiren lana biltzen duen argitalpena Ataunen aurkeztu zuten joan den larunbatean. Aurkezpenean izan ziren Eusko Ikaskuntzako kideak eta ataundarraren ikasle ohiak eta senideak. Eusko Ikaskuntzako Inmaculada Sanchezek azaldu zuenez, antropologoak gehien landu zituen gaien inguruan osatu dute liburua: "Ahozko herri produkzioa, landa lana, hizkuntza, irakasle gisa betetako zeregina..."

Hala, bost atal nagusi bereizi dituzte: Joxemartin Apalategi Begiristain pertsona, antropologo eta irakasle gisa; Ahozkotasuna eta bertsolaritza; Etnografia, presentzia parte hartzaile gisa; Begirada antropologikoak eta proiektuak; eta Etnologia eta Etnografia. Liburuari amaiera emateko, Apalategik egindako lan guztiak zerrendatuta biltzen dituen bibliografia erantsi dute. Testuak Eusko Ikaskuntzako kideek, ikasle ohiek eta senideek egindakoak dira. Eusko Ikaskuntzako Rosa Garcia Orellana, Aitzpea Leizaola eta Inmaculada Sanchez arduratu dira testuak biltzeaz eta antolatzeaz.

Irakasle lana, ikasleen ahotik

Iñaki Olaizola antropologoa izan zen Apalategiren azken ikasleetako bat. Irakasle gisa hark erakutsitakoak kontatu zituen liburuaren aurkezpenean, eta Apalategik "euskara eta Euskal Herria noraino maite zituen" azaldu.

Antropologia hitza baino pertsonalogia nahiago zuela ere azaldu zuen, "pertsona hitzaren esanahia erabat muturrera eramanez". XXI. mendea gerra mendea izango zela ere esaten omen zien Apalategik, "eta mende honetan inoiz baino okerrago biziko ginela". Garai txarrak etorriko zirela esaten zienean, dirua gordetzeko aholkua eman zien Apalategik ikasleei, ondoren diru hori "munduko beste kultura batzuk ezagutzeko erabiltzeko".

Kulturen arteko azterketan, "ikerlari multidiziplinarioak" izateko ere esaten zien ikasleei: "Gizartea eta kultura, antropologiari garrantzia emanez aztertzeko esaten zigun beti, eta, hala, antropologiari errekonozimendua ematen zion", azaldu zuen Olaizolak. Bitxikeriaz beteriko zerrenda luzea kontatuz ezagutarazi zuen Apalategi irakaslea.

EIBAR. Eibarren ospitale berria eraikitzeko akordioa sinatu dute Osakidetzak eta udalak. Proiektua otsailean esleitzea eta, ospitalea 2014aren amaierarako irekitzea espero dute. 30 milioi euroko aurrekontua izango du. Ospitaleak, orotara, Gipuzkoako ...

Iritsi da azken geltokira Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa, eta, beraz, dena prest da igandean, 16:30etik aurrera Donostiako Illunbe zezen plazan jokatuko den finalerako. Taularen gainean izango dira Unai Agirre, Iñaki Apalategi, Beñat Gaztelumendi, Jexux Mari Irazu, Jon Martin, Alaia Martin, Agin Rezola eta Aitor Sarriegi.

Orotara, 76 bertsolarik hasi zuten Gipuzkoako Bertsolari Txapelketaren bidea, eta zortzi ailegatu dira finalera. Helmugan, ordea, bakarrak jantziko du txapela; Laxaro Azkuneren eskutik jaso ere.

Illunbeko saioa, finala bera, eraberritu egin dute aurten. Sei puntuko motzean kantatu beharko dute lehenik finalistek. Ondoren, beste lau ariketa osatuko dituzte —bi bikoteka eta bi banaka—, orotara, hamabosna bertso egin arte.

Buruz burukora heltzen diren bi finalistek beste 11 bertso puntuagarri kantatu beharko dituzte, eta azken txanpa horretan ere berritasunekin egingo dute topo. Lehenik librean puntukako ariketa egin beharko dute eta ondoren, ikus-entzunezko baten bidez proposaturiko kartzelakoari erantzun beharko diote.

15:00etan zabalduko dituzte Illunbeko ateak, eta 9.600 pertsona inguru biltzea espero dute antolatzaileek.

DONOSTIA. Aldundiaren egoitzan Espainiako bandera "inposaturiko sinboloa" dela dioen plaka kentzeko agintzen duen epaiari erantzuteko eskatu diote Gipuzkoako Batzar Nagusiek Foru Aldundiari —Bildu, EAJ eta Aralarren botoekin—. Plaka kentzearekin batera beste bat jartzeko eskatu diote batzarkideek aldundiari.

Lurraldeko bizilagun asko eta askorentzat ezaguna da Donostiako Gipuzkoa plaza. Autobus geltokia batzuentzat, zisneen parkea besteentzat eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren jauregia dagoen plaza askorentzat. Eraikin horren barruko aldea, ordea, Gipuzkoako...

Gipuzkoako Foru Aldundiak 2012ko aurrekontuak aurrera atera ahal izango ditu, Bilduk eta EAJk lortu duten akordioari esker. Iragan igande arratsaldean lortu zuten akordioa bi aldeek, eta, EAJren taldeko eledun Markel Olanok jakinarazi duenez, akordioa...

Autobide elektrikoaren eztabaida instituzioetatik kalera atera nahi dute udalek. Horretarako, bihar, 400 hautetsi inguru elkartuko dira Iruñean: orain arte egin dutena azaltzeko, eta fase baten amaiera irudikatzeko. Goi tentsioko linea berriaren aurkako ibilbide horretan, lekukoa herritarrei eta eragileei pasatu nahi diete.

120 kilometroko azpiegitura erraldoi horrek Gipuzkoako 48 herriri eragiten die, eta Nafarroako 100 ingururi. Udal kaltetuek proiektuaren aurkako mozioak onartzen jarraitzen dute, eta jadanik, ehundik gora agertu dira autobide elektrikoaren aurka.

2011ko abuztuaren hasieran, Gipuzkoako herri kaltetuek, Espainiako Ingurumen Ministerioaren eskutitza jaso zuten. REE Red Electrica de España SAk, Deikaztelu (Nafarroa) eta Ezkio-Itsaso artean, goi tentsioko 120 kilometroko linea eraiki nahi zuela azaltzen zen bertan. Dokumentuen artean, 400 kilowatteko linearen hasierako proiektua aurkitzen zen: Ingurumenaren Gaineko Inpaktuaren Ebaluazioa. Udalek 30 egun zituzten iradokizunak sartzeko. Abuztua izaki, eta oporrak tarteko, udal kaltetuek luzapena eskatu zuten, eta ministerioak 15 eguneko luzapena eman zien.

Irailaren 15ean, Deikazteluko Udalak eta Lurra taldeak sinatzen zuen eskutitza iritsi zitzaien udal kaltetuei: irailaren 17an, Berriozarren, herri kaltetuek egingo zuten bilerarako gonbidapena zen. Bertan, ondorengo gaiak aztertu zituzten: iradokizun bateratu bat aurkezteko aukera; mozio kanpaina abian jartzea; proiektuaren ezaugarrien inguruko publikazioak egitea, eta oposizio lanean jarraitzeko beharra.

Nafarroako hainbat udalerrik, dagoeneko ospatua zuten euren arteko lehen bilera bat; izan ere, lehendik ezaguna zuten autobide elektrikoaren gaia. 2010ean, REE enpresa, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoa batzen zituen goi tentsioko linea eraikitzeko asmotan ibili zen. Arabako udalek, Arabako Foru Aldundiak eta herritarrek aurkako jarrera erakutsi zutenez, REEk proiektua atzera bota zuen.

Bigarren saioa, ordea, aurrekoaren antzekoa da: ibilbidea bakarrik aldatzen da. REEtik udaletara bidali zuten informazioaren arabera, linearen ibilbiderako 69 alternatiba daude. Ziurra zera da: autobide elektrikoa Gipuzkoara Leitzatik etorriko litzatekeela. Tolosaldea zeharkatu ondoren, Goierriko herrietatik barrena iritsiko litzateke Ezkio- Itsasoraino.

REEren arabera, 120 kilometroko ibilbidean, 40 metrotik gorako dorreak eraikiko dituzte, elkarrengandik 400-500 metrora. Horrez gain, goi tentsioko linea berria egin ahal izateko, errepide berriak eraiki beharko lirateke.

Kezka nagusi udaletan

Gipuzkoako udal gehienek azpiegituraren aurkako mozioa onartu dute, eta Baliarrain ez da atzera gelditu. Tolosaldeko herri honetan goi tentsioko linea herri gunetik 280 metrora igaroko litzateke. Martzelino Dorronsoro alkatea harriturik dago: "Ez dugu sinesten eta ez dugu sinetsiko ere; egun, horrelako proiektu bat egitea izugarrizko astakeria da".

Zerainen bi aukera aurkeztu zizkien: herri gunetik 500 metro baino gutxiagora, industrialderako duten eremuaren gainetik pasatzea, edo herriaren atzeko partetik, izendapen berezia duten meategien ondotik. Jose Manuel Oria alkateak ez ditu gustuko bi aukerak: "Gutxienez legediak dioena bete beharko lukete; herri gunetik 500 metrora egotea, eta izendapen berezia duten eremuak zapalduak ez izatea. Gure herriari dagokionez, baldintza horiek ez dira betetzen".

Mutiloan ere bi aukera dituzte, herri gunetik 125 metrora edo garai bateko meategietatik barrena. Aurrekoetan bezala, hemen ere udalak proiektuaren aurkako mozioa onartu du. Iñaki Ugalde alkatea kezkatuta dago, eta informazio handirik ez dutela jaso salatu du: "Herritarrak galdezka etortzen direnean, bi aukera horiek daudela esaten diegu, baina nondik pasako den zehatz-mehatz ez dakigula".

Gipuzkoako Foru Aldundia ere gertutik ari da jarraitzen gaia; REEk aurkeztu zuen aurre proiektuaren inguruan txosten bat egin zuten, ondoren ministeriora bidaltzeko. Behin proiektua zehazten dutenean, jarrerak finkatzeko garaia izango dela dio Ainhoa Iraola Foru Aldundiko Ingurumen Saileko zuzendariak. Hala eta guztiz ere, ministeriora bidalitako txostenean nahiko argi gelditzen da Ingurumen Sailaren jarrera: "Txosten horretan gauza oso garrantzitsu bat azpimarratu genuen, proiektuak ez duela zero alternatiba aurreikusten. Hori, azpiegitura berrien ez beharra da; lehendik daudenak egokitu edo berritu daitezkeen aztertzea".

Bide zaharrak berritzearen aldekoa ez da Antonio Gonzalez, REEk EAE, Nafarroa eta Kantabriarako duen ordezkaria. Argi utzi nahi izan du, eurek "Eusko Jaurlaritzaren eta Nafarroako Gobernuaren eskariari" erantzun besterik ez dutela egiten. Antonio Gonzalezek azpiegitura zergatik aurkeztu duten argi du: "Nafarroako parke eolikoetatik lortzen den energia garraiatzeko, abiadura handiko trenaren iritsiera bestela ezinezkoa litzatekeelako, eta Lizarraldeak nahiz Gipuzkoak duten energia defizita konpontzeko".

Ezkontzea eta jendaurrean abesteari uztea, biak bat izan ziren Unai Hirukoa musika taldeko Arantxa Frantzesenarentzat (Azpeitia, 1947): "Horren pena dut; agian ez genuen ezer gehiago egingo, baina orduan emakume batek ez zuen halakoetan jarraitzea pen...

Aretxabaletako Loramendi elkartearen 25. urteurreneko ospakizunen harira, kontzertua emango du gaur Anarik, 22:30ean, herriko udaletxe zaharrean. Bakarrik egiten ari den kontzertuen artean beste bat izango da gaur emango duena. Bestalde, bihar, 21:00e...

Gipuzkoako Foru Aldundiak biltzen duen diru kopuruaren %57 Foru Funtsera bideratu du orain arte, Gipuzkoako udalerrien artean banatuz. Udalek egoera ekonomiko "larria" bizi dutela iritzita, kopuru hori igotzeko asmoa adierazi zuen Martin Garitano ahal...