Kerman Garralda Zubimendi
Euskal Herria harrera herria da, joaten den baino jende gehiago iristen baita. Halere, iraganean ez zen hala izan, XIX. mendean bereziki. «1837 eta 1840 artean, gutxienez 40.000 euskal herritarrek Hego Amerikarako bidaia egin zuten», hasi du azalpena Eider Arruti Ormaiztegiko Zumalakarregi museoko komunikazio arduradunak. «Despopulazioa kezka bilakatu zen orduan, lanerako eta ugaltzeko adina zuten gazte asko joan baitzen hara».
Juan Luis Zabala
Gaur bai, gaur koronabirusaz hitz egin beharko diagu —esan zidan joan den igandean, artikulua entregatu behar nuen egunean—. Gaur ez didak futbolaz hitz egingo, ezta?
—Koronabirusaz? Gelditzen al da ba ezer esateko?
—Esadak, besterik gabe, nola eramaten ari haizen konfinamendua.
—Gaizki ere ez. Beti izan naun nahiko etxezuloa. Ikusi egin behar, ordea, denborak aurrera egin ahala nola moldatzen garen. Eta hi?
—Antzera.
—Beldurrik bai?
—Batzuetan. Irakurtzen edo entzuten dudanaren arabera, egun berean pasatzen nauk hau laster ahaztuko dugula pentsatzetik aurreikuspenik beltzenekin izutzera. Oraindik ere badituk alarma hau gehiegizkoa dela dioten birologo, epidemiologo eta denadelakologoak. Beste batzuei entzunda, aitzitik, hau apokalipsia duk.
Mendian ibiltzeko usadioa aspaldikoa da Euskal Herrian. Urte osoan, bertako eta inguruko gailurrak milaka mendizaleren topagune izaten dira. Gaur-gaurkoz, ordea, COVID-19 birusagatik Hego Euskal Herrian indarrean sartu den alarma egoera dela eta, mendiek zein basoek bestelako irudi bat dute, eta ondorengo asteetan ere egoerak berdintsu jarraituko du. Izan ere, Espainiako Gobernuak hainbat neurri hartu ditu koronabirusari aurre egiteko; horien artean, kaleko aisialdi ekintzak debekatzea, baita mendiko jarduerak ere. Alarma egoera indarrean dela mendiko istripu bat gertatzen bada, zaurituak erreskatea ordaindu beharko du, eta ez da batere merkea.
Eusko Jaurlaritzak eta Europako hainbat hirik eta herrialdek egin duten bezala, Donostiako Udalak ere klima larrialdian dagoela aitortu du aste honetan, eta, horrekin batera, zenbait neurri iragarri ditu. Mugikortasunari lotutakoak dira horietako batzuk. Besteak beste, orduko 30 kilometrora mugatu nahi du abiadura hiriko ia auzo guztietan, aurrez Iruñeak eta Bilbok egin izan duten moduan. Donostiara sartzeko eta hiritik irteteko erabiltzen direnak izango dira salbuespena.
Patxi Salaberrik eta Luis Mari Zalduak ondutako Gipuzkoako herrien izenak. Lekukotasunak eta etimologia azterlana argitaratu du Euskaltzaindiak, liburuan eta PDF formatuan, eta akademiaren webgunean ere kontsultagarri dago. Azterlanak Gipuzkoako herrien izenak jasotzen ditu, eta baita auzo askorenak eta bestelako populazio gune batzuenak ere. Zehazki, 182 entitate bildu dituzte, 4.500 testigantzaz jantzita —horietarik 700, ahozkoak—. Izen bakoitzak historian erakutsi dituen formak eta duen edo dukeen azalpen etimologikoa dakartza, gainera.
Iñigo Muguruza baxu eta gitarra jotzaile irundarraren heriotzak hutsune handia utzi zuen iaz Irungo Moskun eta Euskal Herriko musikan oro har. Hutsune hori bezain handia da musikari ezagunak utzi duen arrastoa, Irungo hirian bereziki. Oholtzetatik kanpo, 25 urtez Irungo Musika Eskolan irakasle gisa aritu zen Muguruza, eta berak musikari zion pasio berbera transmititu die belaunaldi askori azken hamarkadetan. Bada, haren figura omendu eta egindako guztia eskertzeko beka bat sortzea erabaki du Irungo Udalak, Iñigo Muguruza Musika Beka.
Kezkak sortu zuen Arrasateko Zientzia Elkartea (AZE): herriko historia bildu ez izanaren kezkak, historia ez transmititzearen kezkak. Elkarteko kide da Xabier Bengoa (Arrasate, 1949). Hamaika egitasmo aurkeztu dituzte gertatuak ezagutarazteko; besteak beste, ibilbide gidatuak eta erakusketak. Azken proiektuan, berriz, Pedro Sologaistoa Laso argazkilariak filmatutako 60ko eta 70eko hamarkadetako bideoak bildu dituzte.
Konfinatuta gaude etxean. Batzuondako ez da aurten bizi izan dugun lehenengoa. Oraingoa, ostera, orokorragoa da, eta askoz ere zorrotzagoa. Aurrekoan, gure osasunagatik egin genuen, eta hau gure osasunagatik ez ezik, osasun kolektiboagatik ere bada. Otsailean, furano eta dioxinek etxeratu gintuzten Eitzaga ingurukook; martxoan, aldiz, koranabirusak erretiratu gaitu. Lehenengoan, ezin genituen leihoak zabaldu, eta bigarren honetan, terraza edota balkoirik ez dugunok besteon inbidiatan gaude, halakoak izateak askatasun pixka bat ematen duelako.
Mila Osinalderen bizipoza eta alaitasuna miresgarriak dira. Gozogile familia batean jaio izanak eragina izango du, beharbada. Musika ikasketak egin zituen, eta Urretxu eta Zumarragako haur askori musika eskolak eman zizkien: bere etxean, Joxe Mari Iparragirre institutuan eta Secundino Esnaola musika eskolan. Oraindik ere, haur gutxi batzuei ematen dizkie eskolak, bere etxean. Horretaz gain, organoa jotzen du, eta kirola egitea ere gustuko du.
Gaixotasun batek goitik behera alda dezake pertsona baten bizitza; planak, harremanak eta egunerokotasuna. Egun batetik bestera bizimodua birpentsatzera eramaten ditu asko, eta, batzuetan, haurrak izaten dira egoera horretatik pasatu behar dutenak. Gaixorik dauden ume zein gazteek ikasketekin jarraitzeko eta etorkizunari aurre egiteko zailtasunak izaten dituzte sarri, ikastetxera joan ezin direnean bereziki. Horri aurre egin eta hezkuntza prozesuarekin jarraitzeko laguntza izaten dute ikasleek Lasarte-Orian dagoen Ospitaleko, Etxez Etxeko eta Arreta Terapeutiko Hezigarrirako Gipuzkoako Lurralde Zentroari esker. Gaixotasun fisikoak zein psikiatrikoak dituzten ikasleei hezkuntza arreta ematen diete han. Zentroaren izenak dioen bezala, zerbitzua ospitalean zein etxez etxe jasotzen dute, eta gaixotasun mental larriak dituzten ikasleek ere badute aukera eskolaz aparteko klaseak jasotzeko.
