Albisteak

Pixkanaka ari da bustitzen
2016-06-242016-06-23Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Kultura

Pixkanaka ari da bustitzen

Eider Goenaga Lizaso

Donostia 2016. urtean Europako kultur hiriburu izango zela iragarri zenetik, 2011ko ekainetik, bide luzea egin da. Gorabeherak gorabehera, Donostia 2016 fundazioak ia bost urte pasatu zituen prestakuntzetan, eta tarteka herritarrei begirako mokadutxo txikiak ere aurkeztu zituen, aurtengoak ekarriko zuenaren aurrerapen gisa. Baina iritsi zen 2016a, eta dagoeneko pasatu da urte erdia. Eta sei hilabetek ematen dute balantzea egiteko modua. "Balantzea? Oso ona, oso ona", dio Fernando Alvarez Donostia 2016ko komunikazio arduradunak, Hitza-ren galderei erantzunez.

"Baina, balorazio horrek behar du esplikazio bat", gehitu du. "Honen jarraipen txiki bat egin duen edonork badaki hau oso konplexua izan dela, historia bat ere badaukala atzetik, eta ez dela erraza izan. Arazo batzuk ere izan genituen, baina gutxinaka-gutxinaka, hilabetez hilabete, astez aste eta ekitaldiz ekitaldi, jende askorengana eta komunitate askotara iritsi da gure edukia: artea dela, antzerkia dela, kirola dela, hizkuntza...". Eskaintza zabala bezain aniztuna dela dio, eta jendeak hori ulertu duelakoan dago. "Hori da nik jasotzen dudana; bai lagunen aldetik, bai kaleko jendearen aldetik, bai autobusean entzuten dudanagatik. Pixkanaka-pixkanaka gure euri mehe honekin bustitzen ari da jendea, eta herritarrak gero eta ideia argiagoa dauka gure proiektuari buruz".

Ahots kritikoak izatea normaltzat eta osasuntsutzat jotzen du Alvarezek. "Nik uste dut herritarrek proiektu honen euskarri eta partaide gisa ikusten dutela euren burua, eta guztiek sentitzen dute badutela zerbait esateko. Eta arrazoi dute, hori gure filosofian sartzen baita". Hala, herritar, eragile zein sortzaileen iritzi, ideia, nahi eta helburuak entzun eta programan txertatzeko ahalegina hasieratik egin dutela nabarmendu du. "Egunero egiten dugu ahalegin hori, baina ez dugu beti lortzen. Beraz, kritikak ondo ikusten ditut, horrek erakusten baitu jendea arduratuta dagoela bere hiriarekin, egiten ari garenarekin eta hiriak ematen duen irudiarekin. Hala ere, nire sentsazioa da ari garela jendearengana iristen, herritarrak ari direla gure egitasmoa ulertzen".

Hasiera gazia

Inaugurazioak utzitako aho zapore gazi-gozoaz, berriz, honela erantzun du Donostia 2016ko komunikazio arduradunak: "Gozoa baino gehiago gazia izan zela esango nuke. Egun horretarako uste dut 70 bat ekintza programatu zirela, eta denak bikain joan ziren, bikain. Baina justu ekitaldi nagusia ez zen nahi bezain ondo joan. Eta normala da ez zaizula gustatu esatea, baita akatsak izan zirela nabarmentzea ere; baina hain sutsua izan zen erreakzioa...". Jendeak kultur hiriburutzaz zuen jakin-mina handia zela eta erantzuna ulergarria dela dio, halere. "Bazen halako ezinegon bat, eta histeria moduko bat eragin zuen". Orduan jasotako kritikak eta jendearen erantzunak lanean jarraitu eta hobetzeko bultzada eman diela gehitu du Alvarezek. "Jendeak horrelako jarraipena egiten duela ikusteak erantzukizun handi bat jartzen dizu bizkar gainean, egiten duzun guztiaren gaineko ardura handia; baina ez ekitaldi handietan bakarrik, jarduera guzti-guztietan baizik".

Izan ere, Donostia 2016k hainbat jarduera handi programatu baditu ere —Uda gau bateko ametsa eta Bake ituna erakusketa, kasurako—, programazioan jarduera txikiak gailentzen dira. "Hori betidanik egon da idatzita, eta agian jende batek esperoko zituen ekitaldi handiak, eta horiek aurkitzen ez dituenean kexatzen da, baina guk hasieratik esan genuen gure filosofia beste bat zela".

Jendearen parte hartzearekin pozik agertu da Alvarez, gustu guztietarako programa atondu dutela uste baitu. "Baina gure programan badaude beste proiektu handi batzuk, ez dutenak helburu gisa jarraipen handia izatea. Handiak dira garrantzitsuak iruditzen zaizkigulako, ez jende asko erakarriko dutelako". Hitzargiak, elkar argitzen duten hizkuntzak programa jarri du adibide. "Aste honetan ari dira egiten, Orona fundazioan. Europako beste hizkuntza gutxituak eutsi eta indartzeko jarraitu duten bidea eta praktika onak dira aztergai. Elkarrekin partekatuko ditugu esperientziak, besteenak eta gureak. Guretzat egitasmo hori pisu handikoa da, baina ez da guztiontzako moduko jarduera bat". Beste adibide bat Adiorik gabe programa dela azpimarratu du Alvarezek. "Elkarbizitza da hiriburutza honen balio nagusia, eta ildo horretan indarkeriaren biktimak gogoan izango ditugu. Hiru ekitaldi izango dira, eta lehena uztailaren 2an egingo da, Antzoki Zaharrean".

Hala ere, uda bi apustu garrantzitsurekin abiatu du Donostia 2016k: hilabeteko emanaldi guztietarako sarrerak agortu dituen Uda gau bateko ametsa antzezlana eta urria bitartean irekita egongo den Bake ituna erakusketa. "Horiek dira gure udako apustuak, baina jarduera txiki pila bat ere izango dira. Eta baita Donostiako ohiko eskaintzekin egingo ditugun Elkarrizketak ere; Jazzaldian, Musika Hamabostaldian zein Zinemaldian. Joango gara berri ematen".

Etxean ikusia, plazan erakutsia
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Etxean ikusia, plazan erakutsia

Maite Alustiza

Urdanibia plazan nabari da sanmartzialen atarian daudela. Txosnak muntatuak dituzte, baina botilak barra gainean daude oraindik, eta lurrean. Lurrean ere jendea, gazteak eta helduak, giroa berotzen, nahikoa bero ez balego bezala: astearteko iluntzeko zortziak dira, eta 30 gradu markatzen ditu kaleko termometroak. Skola Musik akademiako nerabe eta gazteak kontzertuak ematen ari dira plazako agertokian. Lukas Grahamen 7 years abestia kantatzen ari da neska bat: "Once I was twenty years old...". (20 urte izan nituen behin...). 20 urte badituzte han dabiltzan lau neskak, eta laster plazara iristear den beste musika batez galdetu die kazetariak. "Alardea? Egunean bertan joango gara, baina entseguak ikustera... Hemendik ere entzuten da". Aurten, hogei urte dira emakumeek lehenengoz Irungo alardean parte hartu zutenetik, eta urteurren horren aitzakian, hogei urteren bueltako gazteen iritziak bildu ditu Hitza-k, entsegu egunak aprobetxatuta.

Hallelujah kantua hasi dute oholtzan, eta minutu gutxira iritsi da Urdanibia plazara Ama Xantalen konpainia, Peña kaletik barrena. Irungo alde zaharreko konpainia da, neskez eta mutilez osatua. Haiei begira ari da lagunekin Ane Erasun, 22 urteko irundarra. Bi urtez atera da alardean, baina, ikasketak kanpoan egiten ari denez, azken urteetan ez du parte hartzerik izan. Dena den, kanpotik bada ere, neska-mutilak babesten ditu. Dioenez, parekidean parte hartzeagatik ez du kontrako jarrera "bortitzik" jaso, baina kontra egote horrekin ez dator bat: "Ez dut ulertzen jarrera hori, are gehiago jende gaztearen partetik". Uste du etxetik jasotakoak zerikusi handia duela: "Niri betidanik erakutsi izan didate beste edozein gauzatan bezala, festatan edo kiroletan, neskek eta mutilek berdin-berdin parte har dezaketela". Txikitatik bizi baitute askok alardea Irunen. Horren erakusle dira Ama Xantalenekoei begira dauden aitona-amonak eta bi bilobak; txaloka ari dira guztiak, eta neska txikiak, karrotxoan eserita, txilibitua du eskuan. Berriro plazatik pasatu direnean desadostasun keinu bat egin die gazte batek; behin baino gehiagotan errepikatu du. "Ez zaizu gustatzen?", galdera. "Ez". Zergatiaz galdetuta: "Zergatik ez". Eta barrea.

Entseguari arreta handirik jarri gabe baina plaza inguruko giroan dabil mutil kuadrilla bat, 20-25 urte bitartekoa. Aritz Fernandezek eta Josu Antiak ondo ikusten dute nesken parte hartzea. "Lehengoa ez dut ulertzen, eta orain batzuek daukaten pentsamendua ere ez. Ze arazo dago? Berez kontzientziatuago egon beharko genuke, baina gai honetan ez du horrela funtzionatzen", dio Antiak. Bat dator Fernandez: "Denoi gustatzen zaigu festa egitea; beraiek lehengo modura nahi badute, behintzat utz diezaietela atera nahi duten neskei lasai ateratzen".

Auzia bertatik bizitzea

Urdanibia plaza utzita, Oiasso museo aldera doa kazetaria, Erromes plazatik aterako den konpainiarengana. Istillaga plazatik pasatzean, ordea, txistu hotsak entzun eta bidea desbideratu du. Neska-mutilen Santiago konpainia ari da ibilbidea egiten, eta haien bide bera egiten, espaloitik, dozena erdi bat lagun. Olatz Ugarte kantineraren taldeak ere gazte ugari biltzen ditu. Kale paraleloetako batean, errepidea noiz libratuko zain daude Maider Arana eta Iraia Jauregi, autoaren aldamenean. 20 urte ditu Aranak, eta 23 Jauregik. Hondarribitik eta Donostiatik etorriak dira Irunera, erosketak egitera. Alarde tradizionalaren alde egin du Aranak. "Nik uste gaia ulertzeko handik bizi behar duzula. Berdintasunaren alde nago, baina ondo ikusten dut alardea lehen egiten zen bezala egiten jarraitzea". Tolosako eskopetarietan neskak eta mutilak normaltasunez ateratzen direla azalduta, ildo beretik erantzun du: "Ez da gauza bera".

Familiako tradizioa

Erromes plazara bidean galdetzaileen artean lauzpabost gaztek uko egin diote gaiaz hitz egiteari. Plazara iristerako, 21:30 dira. Jai giroan dabiltza neska-mutilak, aita-amak, aitona-amonak. Plaza txikia da, balkoiez betetakoa, eta leihoetan jendea ageri da jada. 7-8 urteko mutiko bat danborra astintzen dabil; haren inguruan hiru neskatilak salto egiten dute, danbor kolpeen erritmoan.

Buenos Amigos konpainia tradizionalaren entsegua hastear, plaza erdialdera gerturatu da neska gazte talde bat. Nerea Telleria eta Junkal Amenabar dira horietako bi; 21 eta 22 urtekoak. "Aitona ateratzen zen, osaba ere bai, aita... Ondo iruditzen zait tradizioari jarraitzea, eta nik gozatzen dut ikusten aterako banintz bezainbeste", dio Telleriak. Alardeetan kantinera ez den beste postuetan andreen parte hartzeak sortzen duen gatazka aztertuko duela iragarri berri du diputazioak. Horri buruz galdetuta, alderdi politikoen arteko ika-mikak txarretsi ditu Amenabarrek: "Kontua gehiago nahastu nahi dute batzuek, eta ez esaten duten bezala berdintasuna eta abar".

Etxeko atarian sartzen ari da Julen Martin. 18 urte ditu, eta ez dio aparteko interesik eragiten alardeak. "Niri berdin zait bat ala bestea, ez zait interesatzen. Bakoitzak egin dezala nahi duena". Bien bitartean, plazan inguratu dute Sonia Villaverde kantinera, eta eman diote oparia, kantinerei oparitu ohi dieten upeltxoa. Jarraian, borobilaren erditik atera eta erdian jarri da txistua eskuan duen mutila. Hasi dira jotzen. Kide baten kamisetak hala dio: Irungo alardea 1880tik.

Soinu maila baxuan
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Soinu maila baxuan

Olaia Iraola
Eskola Agenda 21 programaren barruan, Urnietako Egape ikastolako Lehen Hezkuntzako ikasleek soinu maparen inguruko lana egin dute. Proiektuaren helburu nagusia eskola eta herria garapen iraunkorrerantz bideratzea izan da. Ikastolako musik...

Euskal literatur zaleen bilgune
2016-06-242016-06-24Albisteak, gipuzkoa, Kultura

Euskal literatur zaleen bilgune

Maialen Igartua
Futbolak, auto lasterketek, txirrindularitzak, musika taldeek... zale ugari mugitzen dituzte. Ez da literaturaren kasua. Gutxi dira literatur zaleak, eta eremua are gehiago murrizten da euskarazko literaturari buruz aritzean. Hain zuzen...

[Herriz herri] Beizama. Biztanleria kezka, haztea xede
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Beizama. Biztanleria kezka, haztea xede

Julene Frantzesena

Gipuzkoako herririk garaiena da Beizama; 485 metrora dago kaskoa. Udalerriari Erdi Arotik datorkio Unibertsitate titulua, garai hartan herriak Saiaz Handiko udalerrien interesak defendatzeko ardura zuelako. Beasainekin, Albizturrekin, Bidaniarekin, Errezilekin eta Azpeitiarekin egiten du muga, eta Urola Kostako herri txikiena da biztanleei dagokienez; izan ere, 164 lagun bizi dira gaur egun Beizaman.

Datu horrek kezkatzen du, besteak beste, Nekane Otaño alkatea (Beizama, 1966). "Aurreko agintaldian etxe batzuk egin zituzten, eta 25 bat lagun-edo etorri ziren bizitzera. Baina beheraka doa biztanle kopurua. Adinekoak hil ahala, baserriak ere husten ari dira. Gazteak hemen geldi daitezen etxeak egin behar dira. Baserrietatik ere alde egin dute gazteek, eta zaila da horiek berriz itzultzea. Erronka ederra daukagu, eta ez dakit jendea erakartzea lortuko dugun. Dena den, bada mendi ingurua-eta gustatzen zaion jendea, eta gure helburua hori da, jende hori erakartzea, herriari bizia emateko".

Horri lotuta, etxe berriak egin nahi dituztela dio: "Diru gutxi dugu, eta ateak jotzen ari gara dirua lortzeko. Izan ere, gazteak erakartzeko bidea izan daiteke etxeak eraikitzea".

Aizarnazabal (%12,2) eta Azkoitiaren (%11,5) ostean, Urola Kostan langabezia tasa altuena duen herria da Beizama: aurtengo maiatzean hamar herritar zeuden lanik gabe (%11,4); 2015eko maiatzean, berriz, bost. Otañok dioenez, langabezia tasa igo egin da, baina, Beizama hain herri txikia izanik, "herritar bat langabezian gelditzean asko igotzen da ehunekoa". Gainera, "industriarik ez dagoenez, beizamar gehienek herritik kanpo lan egiten dute".

Beizamako Udalak joan den martxoan onartu zuen behin-behinean Hiri Antolamendurako Plan Orokorra, hau da, herria nola antolatuko den jasotzen duen txostena. Alegazioak sartu dizkiote txostenari, eta, orain, arkitektoa ari da hura osatzen. Bukatzean onartuko dute plana, udalbatzarrean. Otañok adierazi duenez, "garrantzitsua" da plan orokorra, han jasotzen delako "herriaren diseinua nolakoa izango den, etxeak eta lantegiak non eta nola eraiki ahalko dituzten edo aisialdiko ekintzak non egin ahal izango diren".

Alkateak dioenez, aurreko plana "zaharkituta" gelditu da, eta orain arte "egin ezin ziren hainbat lan" gauzatzea ahalbidetuko du berriak: "Plana esku artean ditugun egitasmoetara egokituko dugu, eta behar berriei erantzuteko aukera emango digu. Adibidez, etxebizitzak egiteko aukera gehiago izango dugu, edo lehendik eta zahartuta dauden baserrietan aldaketak egin ahal izango ditugu".

"Asmatu" dute parkearekin

Aisialdiari lotuta eman ditu pausoak udalak. Joan den agintaldian hasitako proiektua, umeentzako parke estalia, urtarrilean inauguratu zuten. Herriko plazako Ostatu Zaharraren beheko solairuan dago jolastokia, eta, alkatearen ustez, "asmatu" dute parkearekin: "Bertako nahiz kanpoko bisitarientzat toki egokia da. Jendea ibiltzen da bertan, batez ere, asteburuetan. Ondo funtzionatzen du".

Bestalde, familientzako eta, oro har, bisitarientzako ibilbide bat ere sortu dute. Beizamako ahotsa jarri diote izena; izan ere, antzinako Beizamako historia jaso dute ibilbidearekin. "Ordu eta erdi inguruko ibilbidean, Beizama inguruak ezagut daitezke. Panel interpretatiboak jarri ditugu, eta, horien bidez, beizamarren bizimoduaren eta bertako ondarearen eta paisaiaren berri izan dezakete bisitariek. Gainera, baserritarren lanak duen balioaz jabetuko dira ibilbidea egiten dutenak".

Beizamako alkateak dioenez, "aterpetxera zetozen bisitariek inguruak ezagutu gabe alde egin ez zezaten" jarri zuten martxan ibilbidea: "Beizama inguruko jendearentzat ere ibilbide interesgarria da. Dena den, neguan jarri genuen martxan proiektua, eta udan ikusiko dugu jendea animatzen den ibilbidea egitera".

Araztegia, azken txanpan

Ur-saneamendu arazoei irtenbidea emateko asmoz, joan den otsailean hasi zituzten Beizamako ur zikinak tratatzeko araztegia eraikitzeko lanak. Gipuzkoako Foru Aldundia ari da proiektua egiten, eta aldundia bera nahiz Gipuzkoako Ur Kontsortzioa arduratu dira lanen finantzaketaz. Lanak hastean araztegia maiatzean martxan izatea aurreikusten bazuten ere, orain geldirik dira obrak. Mikel Zubizarreta Gipuzkoako Urak-eko ordezkariak dioenez, araztegiaren "elementu garrantzitsuenaren zain" daude lanekin jarraitzeko: "Arazte sistema erostean, hobetze aldera, aldaketa batzuk egin ziren, eta tresneria iritsi zain gaude. Merkatuan ez dira halako tresna asko egoten, eta normala da iritsi zain egotea". Dena den, piezak aurki jasoko dituztela eta jaso ahala muntatzen hasiko direla esan du Zubizarretak.

Pixkanaka proiektuak gauzatzen ari da udala, baina, Otañok dioenez, "diru laguntzen arabera" ibiltzen dira beti. "Gure herrian ezin ditugu proiektu asko eta egundokoak egin, oso diru gutxi baitugu. Proiektuak abiatzen ditugu diru laguntzak lortutakoan, eta, hala ere, udalak askotan diruaren zati bat jarri behar izaten du. Herri handiek ere diru arazoak izaten dituzte, ba pentsa txikiek... Dena den, nahi adina ez izan arren, laguntza handiak ematen dizkigute, eta gaitz erdi".

Sanpedroak, ate-joka

Udan sartu berritan, San Pedro jaiak iristear dira Beizamara. San Pedro egunez hasiko dira jaiak, ekainaren 29an, eta asteburuan jarraituko dute. Beraz, izango da zer gozatu Beizaman, uztailaren 3a bitartean. Egun horietan lehiaketak eta txapelketak, otorduak, musika emanaldiak, jolasak eta abar izango dira herrian.

Festen azken egunerako, iganderako, "bertakoentzat eta kanpokoentzat" azoka berezia prestatu dute. "Iaz antolatu genuen azoka aurrenekoz, eta uste genuen baino jende gehiago bertaratu zen. Hori dela eta, aurten ere saiakera berezia egin dugu azoka prestatzeko. Pintxoak eta txotxa ere izango dira, eta trikitilariek alaituko dute giroa", dio alkateak. Azokan, besteak beste, jakiak, bitxiak nahiz eskulanak jarriko dituzte salgai. Igande gauean bukatuko dira sanpedroak.

Kalea bera aldarrikapena da
2016-06-172016-06-16Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

Kalea bera aldarrikapena da

Eider Goenaga Lizaso

Hirugarren astez ari dira Donostiako espazio publikoa okupatzen. Baimenik eskatu gabe, Gipuzkoa plazan, Bulebarrean zein Egia auzoan garatu dute euren jarduna orain arte. Zubietako errauste plantaren kontra abiatutako kanpaldiak eta Gipuzkoa Zutik mugimenduak, ordea, gainditu egin du errauste plantaren gaineko eztabaida; bai barrura begira, kanpaldian lantzen ari diren gaien aniztasunari erreparatuta, eta baita kanpora begira ere, mahai gainean jarritako gogoeta gaiei dagokienez: espazio publikoaren erabilera eta haren pribatizazioa, desobedientzia eta indarkeriarik eza aktiboa, mozal legea, herritarren parte hartzea, protestarako espazioak...

"Interesgarria ari da izaten. Gipuzkoa Zutik-ek errauste planta sinbolo gisa erabili du, eta hasieratik izan du intentzionalitate hori. Errauste plantak sistema bat ordezkatzen du, kudeaketa eredu baten ondorio da; eta, hain zuzen ere, kudeaketa politiko zehatz hori salatzeak ahalbidetzen du hamaika borroka eta aldarrikapen borroka berean txertatzea", dio Beñat Apalategi Eleak mugimenduko kideak. Ildo beretik egiten du irakurketa Joxemi Zumalabe fundazioko Jokin Azpiazuk: "Erabakiak hartzeko modua, oligarkia txiki zein handiak babesteko apustua... Ez da soilik errauste planta edo hondakinen kudeaketa, baizik eta horri buruz hartzen diren erabakiak non eta norekin hartzen diren, zeinen interesak babesten diren, eta non gelditzen diren herritarrak".

Baimenik gabe

Ertzainek eta udaltzainek Gipuzkoa plaza hutsarazteak oihartzun eta zabalpen handiagoa eman dio mugimenduari. "Espazio publikoa okupatu behar bada, eskatu egin behar du norbaitek", erantzun zuen gaiari buruz galdetuta Eneko Goia Donostiako alkateak, BERRIAri emandako elkarrizketa batean. Baimena ez eskatzea, ordea, erabaki kontzientea dela eta salaketa egiteko modu bat dela diote Apalategik eta Azpiazuk. "Baimenik ez badute eskatu, ez da ahaztu zaielako edo burutik eginda daudelako. Espazio publikoaren erabilerari buruzko eztabaida mahai gainean jartzen ari dira; nork erabil dezake espazio publikoa, nola erabil daiteke, norena da. Ez dut uste eztabaida baimenen gainekoa denik, zerbait sakonagoa da; baina agintariek, segur aski, ez dute eztabaida horretan sartu nahi", dio Azpiazuk.

"Desobedientzia ariketa praktiko eta teoriko ikaragarri" gisa ikusten du Apalategik Gipuzkoa Zutik-en jarduna. "Kaleak herritarronak direla, gureak direla aldarrikatzen dute, kaleak protestarako espazioa direla, eta ez zaiola inori baimenik eskatu behar horretarako". Hala, "beraiek hainbeste darabilten" Espainiako Konstituzioak kalean protesta egiteko eskubidea aitortzen duela azpimarratu du Eleak-ekoak. "21. artikuluak era baketsuan biltzeko eskubidea aitortzen du, eta esplizituki esaten du ez dela baimenik behar horretarako".

Horrez gain, azken hamarkadan Donostiak espazio publikoaren galera izugarria pairatu duela eta Gipuzkoako Zutik-en kanpaldiak horri buruzko gogoeta egitera ere bultzatzen duela uste dute Azpiazuk eta Apalategik. "Espazio publikoaren okupazioaz hitz egiten dugunean, nik uste dut dena jarri beharko genukeela mahai gainean, baita Donostian ematen ari den espazio publikoaren pribatizazio basatia ere", dio Apalategik. Terrazekin eta ostalarien interes pribatuen mesedetan, Donostia "irensten" ari direla uste du. "Parte Zaharrean badaude kale estuak, non terraza bat jarri duten eta oinezkoa ezin den pasatu. Eta hori espazio publikoa esku pribatuetan uztea da; Gipuzkoa Zutik-en batzarrak, berriz, irekiak dira, eta herritar orok parte har dezake".

Ordena publikoa

Afera honek ordena publikoaren gaia erdi-erdian jartzen duela uste du Joxemi Zumalabekoak ere. Azpiazuren arabera, azken 10-15 urteetan hainbat aldaketa eman dira, herritarren bizimodua goitik behera aldatu dutenak. "Donostiako toki batzuetan ibiltzea bera ere oso zaila bihurtu da, Parte Zaharreko toki batzuetan ia ezinezkoa da mugitzea, turista kopuruaren ondorioz. Egoera horrek esklusio bat sortzen du, bertako bizilagunen esklusioa. Baina hori ez da ordena publikoaren alterazio gisa ikusten, agintariek onartutakoa delako". Ildo horretan, 50 lagun Gipuzkoa plazan biltzeak eta 50 japoniar aterki baten atzetik batera eta bestera ibiltzeak eragin antzekoa dutela iritzi dio, baina sistemak bat onartu eta bestea deslegitimatu egiten duela.

Agintarien erantzunarekin ere kritiko agertu da Azpiazu. "Argi dago agintean daudenek ez dutela inoiz txalotu kalearen erabilera hori". Joxemi Zumalabekoaren arabera, gizarte osasuntsu bat da bere desadostasuna adierazteko gaitasuna daukana, eta horrek agintariak "posizio zail" batean jartzen ditu. "Aukeratu egin behar dute hori osasun sintoma gisa ulertu eta, hortaz, planteatzen diren eskaerei kasu egin eta euren politikak birplanteatu; edo pentsa dezakete gertatzen ari dena anomalia bat dela, gaixotasun seinale bat dela, eta patologia bat bezala tratatu". Lehen aukera "arduratsuagoa" litzatekeen arren, oro har, sistemak bigarren aukeraren alde egiten duela uste du Azpiazuk.

Indarra eta indarkeriarik eza

"Kanpaldiak elkarbizitzarako arauak ez dituela betetzen esan du Goiak, eta nik uste dut oso adierazpen larriak direla. Aurpegi galanta behar da horrelako adierazpenak egiteko, jende guztiak ikusi duenean zein izan den ertzainen eta udaltzainen jokabidea, nork erabili duen indarkeria", nabarmendu du Apalategik. Haren ustez, hala ere, "agintariak jarrera horretan atzera egiten ari dira". Izan ere, Gipuzkoa Zutik-ek manifestaziorako bakarrik eskatu du baimena, eta gainerako ekintza guztiak jakinarazpenik egin gabe gauzatu ditu. "Adierazgarria da Gipuzkoa Zutik-ek diputazioa eta Kutxabank dauden eraikina inguratu duenean, nahiz eta mozal legeak espresuki debekatzen duen, ez dutela poliziarik bidali. Ikusten da beraiei ere ez zaiela interesatzen, jada nahiko irudi kaskarra eman dutela, eta hori zaintzen ari direla", iritzi dio Eleak-ekoak.

Ildo horretan, Joxemi Zumalabekoak dio agintean dagoenak indarra erabiltzen duela hori kapitalizatzeko modua ikusten badu. Etxe kaleratzeen kontrako plataformak jarri ditu Azpiazuk adibide. "Etxe kaleratzeen kontrako mugimenduak diskurtsoari buelta ematea lortu zuen; imajinario kolektiboari buelta ematea oso konplikatua da, eta beraiek lortu dute. Alegia, 'errua gurea da, gu sartu gara zorretan eta orain ezin dugu ordaindu' esatetik, beste aldera pasatu ziren: 'guk ez dugu errurik, honen ardura beste batzuena da, zuena da, zuek sartu gaituzue egoera honetan' esatera. Horren kontra jo nahi bada, oso zaila da justifikatzen".

Kanpaldian daudenen erantzuna, beraz, "oso inportantea" dela eta izaten ari dela iritzi dio Azpiazuk. "Ertzaintzak egindako hesiaren aurrean dantzan hastea, edo eseri eta batzarra egitea... Argi gelditzen da ez dutela inolako asmorik akzio-erreakzio dinamika batean sartzeko, mugimenduak berak eta bertan dagoen jendeak berea egiten jarraitu nahi dute". Azpiazuren hitzetan, "jende gehiago batu dezaketen erantzunak" dira horiek.

Apalategiren aburuz, "erantzun kultura berri bat" garatzen ari dela ikusten da. "Jendeak barneratua dauka polizia agertzen denean zein jarrera izan behar duen, eta bai ertzainen eta bai udaltzainen aurrean, jendearen jarrera automatikoki eman da, modu natural batean, eta da 'hemendik bota nahi gaituzue; bada, lurrean eseri eta elkarri helduko diogu'".

"Segur aski protestak egiteko modua aldatu da, baina nik uste dut asko dagoela sakontzeko gogoeta horretan", gaineratu du Azpiazuk. Indarkeriarik eza aktiboaren aldeko apustuak motibazio ezberdinak dituela eta horri buruz eztabaida luzea eta sakona izan daitekeela dio Joxemi Zumalabekoak. "Batzuentzat apustu estrategikoa da, beste batzuentzat, apustu etikoa. Ez da gauza bera esatea 'honek funtzionatzen digu eta horregatik erabiltzen dugu' edo esatea 'hau da egin behar duguna, honetan konprometituta gaude eta sinistuta gaude hau dela bidea'". Eztabaida hori ematen ari dela eta inportantea dela iritzi dio Azpiazuk.

Laborategia

Desobedientzia eta borroka molde berrien harira, herri harresien esperientzia aipatu dute biek aurrekari gisa; baina Gipuzkoa Zutik-en kanpaldiak M-15 mugimenduarekin dituen antzekotasunak gehiago nabarmendu dituzte, mugimendu bakoitzaren tamaina gorabehera. "Nik ez nuke Gipuzkoa Zutik-ekoa ohiko herri mugimendu gisa definituko; ez dakigu oso argi zer den, ez dakigu nola identifikatu, baina ez nuke herri mugimendu hitza erabiliko. Laborategi esperimental moduan ikusten dut gehiago, gizarte eredu berri bat sortzeko esperimentu moduan. Ildo horretan, azken hamarkadan hemendik gertu izan dugun laborategi ikaragarriena M-15ekoa izan zen. Hura ere, hau bezala, oso parte hartzailea, irekia, aniztuna, transbertsala eta kaotikoa izan zela esan dezakegu. Baina oso-oso gauza interesgarriak atera ziren handik, oso bide ezberdinak egin dira". Adibide bat jartzearren, etxe kaleratzeen kontrako mugimenduaren arrakasta aipatu du berriro Azpiazuk.

M-15 eta Gipuzkoa Zutik-en artean "hamaika paralelismo" ikusten ditu Apalategik, "eta oso interesgarriak, gainera". Eleak-ekoaren arabera, hasi da etorkizuneko fruituak izan daitezkeenak ematen. "Ez dakigu kanpaldiak zenbat iraungo duen, baina Gipuzkoako herri eta eskualdeetan hasi dira mugitzen eta antolatzen. Kanpaldiaren harira espazio bat sortzen ari da, aldarrikapen ugariren bilgune izan daitekeena. Gipuzkoa Zutik pizgarri moduan ari da funtzionatzen. Ikusiko dugu zer gertatzen den".

Amaierarik gabeko ilarak
2016-06-172016-06-16Albisteak, Ekonomia, gipuzkoa, Gizartea

Amaierarik gabeko ilarak

Aizpea Amas

Biriatuko ordainlekuaren erabiltzaileentzat, auto ilarak eguneroko traba bihurtu dira. Egun batean bai eta hurrengoan ere bai, ilarekin egiten dute topo. Azken zazpi hilabeteetan, 170 egunetan behintzat bai: hamar egunetik zortzitan. Luzeagoak edo motzagoak, gehiago edo gutxiago irauten dutenak, baina ohiko bihurtu dira, eta dagoeneko jendea nazkatzen hasia dago. Eguneroko erabiltzaile horien artean daude kamioilariak. "Etsita daude. Egoera hau pixka bat jasangaitza bihurtzen ari da. Egunero igarotzen dute muga, eta normala da haserre egotea", esan du Jaione Ugalde Hiru garraiolarien sindikatuko komunikazio arduradunak.

Eurokoparen harira eta muturreko talde islamisten mehatxuak direla medio, Frantziak kontrolak zorroztu ditu, hala nola bidesarietan. Biriatun sortzen diren ilarak horregatik dira, hein handi batean, baina ilarak ez dira sortu futbol ekitaldiarekin batera; areagotu bai, ordea. "Parisko atentatuen ondorenetik hasi ziren sortzen, kontrol gehiago jartzearekin batera. Hilabete batzuk daramatzagu horrela".

Egun guztietan ez dira izaten ilara berdinak, eta badira arazo gehiago sortzen dituzten egunak; normalean asteartea eta ostirala izaten direla azaldu du Ugaldek: "Egun horietan iristen dira mugara penintsulan kargatu eta Europa iparraldera joaten direnak. Lau ordu ere galdu izan dituzte". Horrek, batetik, ondorio ekonomikoak ekartzen ditu. "Gidatzea araututa dago, eta takografo bidez kontrolatzen da: ordu finko batzuetan gidatu behar dute, eta beste hainbat orduz atseden hartu. Gidatzeko lau ordu badauzkate atseden hartu aurretik, eta geldituta bi badaude, kilometro horiek egiten ez dituzten orduak dira". Horrek karga berandu iristea eta galera ekonomikoak ekar litzake, baina, Ugaldek nabarmendu duenez, lan egoera ere okertzen da. "Azkenean, estres edo deserosotasun bat sortzen du itxaroten egon beharrak, badakizulako ez duzula beteko zure bezeroarekin, geldirik zaudela eta ez zarela lanean ari".

Joan den astean, horixe gertatu zitzaion Raul Gaspar kamioilariari; haren kasuan, ordea, ostegunean izan zen: "Hiru ordu egin nituen gasolina zerbitzugunean geldirik, eta, gero, beste bat errepidean. Denbora tartea badugu entregak egiteko, baina ez nuen iristerik izan". Valentzia-Paris ibilbidea egiten du astero Jose Ramon Ibañezek, eta ilarek denbora estutzen dietela dio hark ere: "Normalean aurkitzen ditugun oztopoei —obrei, adibidez—, beste bat gaineratu behar zaie orain". Azaldu du, gainera, kontrola tokatuz gero beste 30 minutu gehitu behar zaizkiola. Horietan, takografoa, gasolioa eta karga begiratzen dituzte, garraiolariaren esanetan. Horrenbestez, helmugaren arabera, lauzpabost ordu edo egun bat beranduago iristea eragin dezake horrek guztiak, Ugalderen arabera, "eta horrek eragina izan dezake garraiatze osoaren prezioan".

Mugetako kontrolak ez daude Biriatun bakarrik. Baina kamioilariek adierazi dute beste toki batzuetan ez dela horrelako ilararik izaten. Gasparrek bezala, Ibañezek ere Junquerako (Herrialde Katalanak) muga igarotzen du, eta, dioenez, han ere tarteka badira ilarak, baina ez hain luzeak; "Gehienez, 25 minutukoak". Ugaldek dio Frantzia eta Belgika areko mugetan ere ez direla horrelako ilarak sortzen: "Ez dugu ondo ulertzen zein den arrazoia".

Kabina gehiagoren beharra

Ilarak kudeatzeko modua egon daitekeela iritzi dio Ugaldek: "Kontrolak egitea ulertzen dugu, baina agian gauzak beste modu batera bideratu behar dituzte. Adibidez, kabina gehiago irekiz edota polizia gehiago jarriz".

Kabinak dira, kontrolekin batera, inbutua sorrarazten dutenak, kamioilarien esanetan. Horiek irekitzearen alde agertu da Joao Ervideira, Lisboa-Paris ibilbidea egiten duen kamioilaria. Izan ere, Biriatun bi kabina baino ez dituzte bideratzen kamioientzat, eta horri egotzi dio ilarak sortzea Salvador Ponce kamioilariak, haserre. "Kontrolak? Ze kontrol? Ez dute ezer begiratzen eta! Ez niri, ez inori. Hogei kamioitik bat begiratzen dute. Kabina bat edo bi ireki beharrean, guztiak edo lauzpabost irekiko balituzte, ez lirateke ilarak sortuko. Joan den astean, ordu eta erdi galdu nuen. Beti berdin!".

Kabina gehiago irekitzearekin batera, pasabide gehiagorekin zirkulazioa azkartuko litzatekeela uste du Ugaldek. Lan egiten ari denari lan egin ahal izateko moduak jarri beharko litzaizkiokeela gaineratu du Hiruko kideak, eta zehaztapen bat egin du: "Azkenaldian entzuten ari gara kamioiek sortutako ilarak direla. Eta kamioiek ez dituztela ilarak sortzen, pairatu baizik".

Ez dago argi honek guztiak noiz arte iraungo duen, eta luze joko duelakoan dago Ugalde: "Eurokoparen ondoren, Tourra dator. Gainera, udan sartzen ari gara, eta zirkulazioaren gorabeherak handiagoak izaten dira, turismoa dela eta. Uda partean errepideetan komeriak edukitzen baditugu, pentsa honekin zer gerta daitekeen". Horregatik, uste du egoerak lehenean segituko duela edo okerrera egingo duela: "Printzipioz, ez dugu ikusten hobetuko denik".

Oraingoz, beraz, itxarotea tokatzen zaie kamioilariei. Ibañezek filosofiaz hartu du egoera, eta honako hau du ilaran egotea tokatzen zaionetarako erremedioa: "Pazientzia edukitzea".

Geldiarazi eta galde dezaten
2016-06-172016-06-16Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Geldiarazi eta galde dezaten

Maite Alustiza
Bi helmuga argi jarrita martxan dabil Satorralaia bizilagunen mugimendua Donostian: metroaren proiektua gelditzea eta herritarrei galdetzea. Informazioa ematen ez ezik, atxikimenduak bilatzen ere ari da. Aste honetan, hain justu, metroar...